Türkiye, Bartın’daki maden faciasında hayatını kaybeden 41 çalışanın yasını tutarken madenlerdeki ihmaller ve faciaların önüne geçmenin yolları da tartışılıyor. Madencilikte yanılgıya yer olmadığını belirten uzmanlar, iş güvenliği tedbirlerinin artırılması, çalışanın eğitilmesi ve maden ocaklarında kontrolün sıklaştırılması gerektiğine dikkat çekiyor. Ayrıyeten faciaların önüne geçmek için madenlerde dijitalleşme de şart!
‘Riskleri ortadan kaldıralım’
Maden facialarının bir daha yaşanmaması için risklerin ortadan kaldırılması gerektiğini belirten İş Güvenliği Uzmanı Dr. Şebnem Akman Balta, “Çözüm iş güvenliğinde. Bu faciaların bir daha olmaması için en kıymetlisi riski ortadan kaldırmaktır. Riski ortadan kaldıramıyorsak riski asgariye indirmemiz gerekir. Bilhassa şahsî hami donanımların tam olması gerekir. Bu noktada büyük bir envanter çalışması, elimizdeki tüm gereçlerin kâfi olup olmadığına, madenlerimizde çalışan total emekçi sayısına bakmamız gerekiyor. Bu saatten itibaren devlet, patron yahut emekçiyi suçlamadan evvel biz nerden başlamalıyız ona bakmalıyız” dedi.
‘Mekanik havalandırma kullanılmalı’
Özellikle havalandırma düzenlemelerinin ehemmiyetine dikkat çeken Balta, “Doğal havalandırma yerine mekanik havalandırma kullanılmalı. Metan gazını uzaklaştırma konusunda demek ki bir zafiyet yaşıyoruz. Bu zafiyet teknik aygıtlardan mı kaynaklanıyor yoksa teknik aygıt kullanırken mi kusur yapıyoruz bunu incelemeliyiz. Çalışanlarımızın eğitimleri ne kadar hakikat? Kaç emekçiye kaç maden mühendisi, kaç emekçiye kaç iş güvenliği uzmanı gerekli? İş güvenliği uzmanıyla maden mühendisi ortasındaki bağlantının çok sağlıklı kurulması, patron, emekçi, usta başı, nezaretçi yahut yönetici, maden mühendisi ortasındaki ahenk çok kıymetli. Biz olduktan sonraki tahlillerde zati uygunuz. En değerli mevzu proaktif çalışma. Bunu da iş güvenliğiyle, periyodik denetimlerle, aygıt denetimleriyle, alev almaz kablolarla çözebiliriz. Tahkimat idaresi seçimimiz de çok önemli” diye konuştu.
Personelin vazifesi büyük
“Personel çok nitelikli olmalı” diyen Baltan, “Niteliksiz işçi gaz ölçümü yapmamalı. Her vardiyada üç saatte bir metan ölçümü yapılmalı. Şayet biz bunu çok başarılı yapamadıysak her saatte bir yapmalıyız. Yönetmelikte bunu düzenlemeliyiz. Bilhassa metan gazı yüzde 1 olduğunda gaz oranı düşürmek için gerekli tedbiri çok süratli bir halde almalıyız. Gerekirse grizulu bölgeyi de kapatmalıyız. Metanın alev alması önlenmeli. Bilhassa elektrik ekipmanı kullanmamaya dikkat etmeli. Fünye ile patlatma yapmamalıyız. Pilomatik ekipman kullanabiliyor muyuz? Örneğin yapılan lağım atışmalarında ayakta yahut ayaktan yirmi metre uzaklıkta havada yüzde 1’den fazla da metan bulunmamalı” tabirlerini kullandı.
‘Havayolu bölümü kadar katı olmalı’
Havayolu dalındaki iş güvenliği uygulamaları kadar katı bir formda madencilikte de kurallara uyulması gerektiğini lisana getiren Baltan, “Havayolu nakliyatı süreçleri ve çalışma şartları tehlikeler ve riskler nasıl yönetiliyorsa birebir formda maden ocakları için de sistem kurulabilir, yönetmelikler yenilenebilir. Periyodik denetimler ve vardiyalar, vardiya değişimlerinde defterler daha sistematik tutulabilir. Bilhassa havayolu kesimindeki iş güvenliği konularını maden ocaklarında da kullanmalıyız. Uçak kazaları daha az rastlanmakta, zira gerekli olan tüm kurallar çok katı bir formda uygulanır. Madencilik dalında bu kadar katı uygulanırsa kazalar önlenebilir” diye konuştu.
En riskli sektörlerden
Madencilikte teknolojik gelişmeler hakkında bilgi veren Elektrik Elektronik Yüksek Mühendisi Ecehan Ersöz ise “Maden arama çalışmaları çalışma koşullarının zorluğu ve riski bakımından en önde gelen kesimlerden. İş sıhhati ve güvenliği manasında önlemler son derece kıymetli. Bunun yanında çalışma ortamının durumunun izlenmesi, çalışma planının oluşturulması, acil durum ve ikaz sistemlerinin tasarımı ve yönetilmesi de tekrar tıpkı oranda önemli” dedi.
‘Akıllı kararlar veriyor’
Madencilikteki dijitalleşme çalışmaları hakkında ise Ersöz, “Endüstri 4.0’ın maden arama süreçlerindeki uygulamaları Mining 4.0 ve D&B (Drill and Blasting) 4.0 olarak geliştirilmeye devam ediyor. Sanayi 4.0 teknolojileri bilhassa objelerin interneti ve bilgi kullanımıyla akıllı kararlar verilmesine takviye oluyor. Örneğin GPS güdümlü delme sistemleri, delmeyi 10 santimetreye kadar hassas bir biçimde pozisyonlandırma özelliğine sahip olabiliyor. Bu bahislerde geliştirmeler devam ediyor. 3 boyutlu teçhizat navigasyonu, besleme hizalaması, sondaj ve raporlama sağlayabiliyor. Yanlışsız datalar kullanılarak sürecin izlenmesine ve belirlenen yoldan asgarî sapmayı sağlayacak değişikliklerin yapılmasına yardımcı olabiliyor. Bu uygulamalar tatbikatlar için uzaktan çalıştırılarak saha işçisinin güvenliğine katkı sağlayabilir” diye konuştu.
‘Kokuyla ikaz yapıyor’
Madenlerdeki acil durumlarda ise manuel yahut uzaktan kumandalı ünitelerin acil müdahale prosedürlerinin başladığını belirten net ve keskin bir koku gönderen ihtar sistemlerinin kullanılabileceğini kaydeden Ersöz, “Yine uygulamalarda optimizasyon için patlatma simülasyonu, patlatma tasarımı için topografya ve kaya materyali özellikleri üzere arazi yüzey datalarını kullanılabiliyor. Yapay zekâ yardımıyla kaya savrulması, sismik titreşim ve patlamalardaki parçalanma boyutu üzere hususlarda kusur olasılıklarını azaltan uygulamalar üzerinde çalışılıyor” sözlerini kullandı.
‘Geliştirmeler devam ediyor’
Dünyada birçok farklı uygulamanın hayata geçtiğini lisana getiren Ersöz şunları söyledi: “Nesnelerin interneti ve Sanayi 4.0’ın madencilik süreçlerinde kullanımında hakikat sondaj hizalaması, verimli patlatma, gerçek vakitli izleme ve sondaj optimizasyonu, uygunlaştırılmış parçalanma üzere yararlar sağlanması için geliştirilmeler devam ediyor. Dünyada madenlerdeki birçok sürecin dijital uygulamalarla kontaklı hale gelmesi ile ilgili mevzularda araştırma ve çalışmalar devam ediyor. Denetim ve otomasyon madenciliğe de ileride büyük katkı sağlayacak.”
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
