İnsan beyninde dopamin üreten hücrelerin çok ağır olarak bulunduğu substabsiya nigra isimli bölgeler bulunur. Bu bölgelerde üretilen ve bir çeşit kimyasal unsur olan dopamin, kişinin hareketlerini denetim etmesine imkan tanıyan striyatum isimli beyin bölgeleri ortasındaki irtibatı sağlar.
Dopamin hücreleri yüksek ölçüde azaldığında, dopamin üretimi yetersiz kalarak parkinson hastalığın belirtilerinden olan ritmik olmayan, uyumsuz, titrek ve akıcı olmayan hareketlerin ortaya çıkmasına neden olur. Anne, baba ya da kardeşte parkinson hastalığı hikayesi bulunan bireylerde hastalığın görülme oranı, toplumun geneline kıyasla daha yüksektir. Genetik hikayesi bulunan ailelerin fertlerinde hastalık, daha genç yaşlarda başlar. Bu durum parkinson hastalarının yüzde 5’ini oluşturur.
PARKİNSON BELİRTİLERİ
Parkinson hastalığı, yavaş ilerleyen nörodejeneratif bir hastalıktır. Başlangıcı hareket sistemi aksaklığı belirtileri ile karakterizedir. Mimiklerin azalması, konuşmanın monotonlaşması ve bozulması, gövdenin hafif öne eğik konum alması, hareketlerde yavaşlama, titreme, kollarda ağrı ile birlikte hareket kısıtlılığı üzere belirtiler gösterir.
Hastalığın sinsi seyri başlangıçta sıklıkla olağan yaşlanma süreci, depresyon ya da eklem hastalıkları ile ilişkilendirilmesine neden olur. Belirtilerin ortaya çıkmasından 4 ile 6 yıl öncesinde parkinson hastaları kazara, depresyon, omuz, boyun ve kol ağrıları nedeniyle yanlış teşhis almaktadır. Hastalığın en sık karşılaşılan başlangıç belirtisi, istirahat esnasında tek el ve parmaklarda titreme ve birebir tarafta yürüyüşe eşlik eden kol salınımının olmamasıdır.
Titreme nadiren ayakta, çenede ve lisanda başlayabilir. Titreme olmaksızın hareketlerde yavaşlama da başlangıç belirtisi olabilir. Yürüyüşe eşlik eden kol salınımı hareketinin azalması, etkilenen elde maharet azalması, yazının küçülmesi, mimiklerin yoksullaşması, yürürken bir bacakta tutukluk ve ayakta sürüme birinci belirtiler ortasında yer alır.
Hastalık süreci içinde birinci ortaya çıkan belirtiler, ekseriyetle tıpkı taraftaki öbür ekstremitelere de yayılır ve hastalık ilerledikçe öteki ekstremitelerde de ortaya çıkar. Üst ekstremitelerde başlayan olgularda hastalığın yayılımı el, kol, ayak, bacak, yüz, konuşma ve yutma sırasını izlediği görülür. Belirtilerin alt ekstremitelerde başladığı durumlarda ise ayak, bacak, kol, el, yüz, ses ve yutma bozukluğu biçiminde bir etkilenme sırası bulunur. Parkinson hastalığının evrelerine nazaran belirtileri ise şöyledir:
BİRİNCİ EVRE
Belirti ve bulgular tek taraflı ve hafif derecededir. Özürlülüğe yol açmaz. Sıklıkla bir ekstremitede titreme bulunur. Mimik, duruş ve yürüyüşteki bozulmaları fakat hastanın yakınları fark eder.
İKİNCİ EVRE
Belirtiler bu evrede her iki tarafta da görülür. Çok az bir özürlülük hâli bulunur. Duruş ve yürüyüş etkilenmiştir.
ÜÇÜNCÜ EVRE
Gövde hareketlerinde besbelli yavaşlama, istikrar bozukluğu ve düşme görülür. Orta derecede yaygın fonksiyon bozuklukları gözlenir.
DÖRDÜNCÜ EVRE
Belirtiler bu evrede şiddetlidir. Hasta güç da olsa yürüyebilir. Hareketlerde yavaşlama ve katılık mevcuttur. Titreme evvelki evrelere nazaran daha az olabilir. Bu hasta kümesi yardımsız tek başlarına yaşamazlar.
BEŞİNCİ EVRE
Hasta yatağa ve tekerlekli sandalyeye bağımlı ve daima bakıma gereksinim duyar.
PARKİNSON TEDAVİSİ
Beyinde yaşanan hücre kaybıyla oluşan pek çok hastalıktan biri olan parkinson, bu hastalıklar ortasında tedaviye en güzel cevap veren cinstir. Lakin hastalık yavaş seyrederek ilerlediği için hastanın daima olarak tabip takibinde olması gerekir. Parkinson ömür kalitesini vakitle düşüren bir hastalık olduğu için aile bireylerinin bilinçlenerek hastaya gerekli dayanağı vermeleri, tedavinin gerçek uygulanmasını sağlamaları gerekir.
Hastalığın belirtileri ortaya çıkar çıkmaz nöroloji uzmanına başvurmak tedavi açısından da son derece değerlidir. Erken periyot tedavi, hastalığın ilerleyişini yavaşlatırken hastanın hayat kalitesini de artırır. Hastalığın evrelerine nazaran uzman tabip tarafından pek çok farklı tedavi sistemi uygulanabilir. Öncelikle hastanın bağımlılık olmaksızın kendi hayatına devam edebilmesi hedeflenir.
Dopamin üreten hücrelerin kaybı ile gelişen dopaminerjik hudut sinyallerindeki azalmanın ilaç ile dengelenmesi sağlanır. Son yıllarda birtakım hastalarda uygulanabilen beyin pili olarak bilinen derin beyin stimülasyonu ile hastalığın tipik belirtileri düzelmekte ve ömür kalitesi artırılmaktadır. Kabaca beynin ilgili bölgelerine yerleştirilen ikazım elektrotları ve göğüs ya da karın bölgesinde cilt altına yerleştirilen bataryadan oluşan derin beyin stimülasyonu, yanlışsız teşhis ile seçilmiş olaylarda tecrübeli bir takım tarafından yapıldığında muvaffakiyet bahtı yükselmektedir.
Ayrıca parkinson hastalarının ilaç tedavilerine ek olarak uygulayacağı vücut antrenmanları de ileri derecede fayda sağlar. Antrenmanların kişinin kendisini daha âlâ hissetmesinin yanı sıra kas sertliği ve hareket yavaşlığı üzerinde olumlu tesiri bulunduğundan hastanın gereksinimleri ve hareket kabiliyetleri doğrultusunda antrenman yapması önerilir.
Özellikle erken evrelerdeki parkinson hastaları, şimdi hareketleri kısıtlanmadığı için, rahatlıkla idman yapabilirler. Bu hareketler bireylerin hareketliliklerinin artmasına, daha faal bir ömür için cesaretlendirmesine ve hareket yapmanın giderek kolaylaşmasını sağlar.
Beyinde dopamin iletisini artıran idman hareketleri bilişsel fonksiyonları ve hareket kabiliyetlerini artmasına da yardımcıdır. Fizyoterapist tarafından hastalığın evresine ve kişinin durumuna nazaran düzenlenen hareketler yorgunluk yaratmayacak bilakis zindelik kazandıracak niteliktedir. Bu idmanlar yürüyüş, düğme ilikleyip açma, mimik hareketleri, yataktan kalkma ve yatma, giyinme, konuşma bozukluğunun düzeltilmesine yönelik ses, nefes, çene dudak ve antrenmanları üzere pek çok hareketten oluşur.
