Kalp-damar hastalıkları günümüzde insan hayatını tehdit eden ve mevte neden olan hastalıkların başında yer alıyor. Öyleki ülkemizde bu hususta yapılan en kapsamlı çalışma olan ve Türk Kardiyoloji Derneği tarafından yürütülen TEKHARF çalışması sonuçlarına nazaran; vefat nedenlerinin yüzde 42’sini koroner kalp hastalıkları oluşturuyor. Üstelik teknolojinin ve çağdaş kent hayatının oluşturduğu hareketsizlik, fast food tipi beslenme ve gerilim üzere meseleler da bir yandan artarak kalp damar hastalıklarıyla çabayı zorlaştırıyor.
Ayrıca Türkiye İstatistik Kurumu’nun bilgileri, toplam ölümlerin ortasında kalp hastalıklarının hissesinin gitgide artma eğiliminde olduğunu gösteriyor. Pekala kalp sıhhatini korumak için neler yapmak, nelerden kaçınmak gerekiyor?
Konun uzmanı tabipler, çağdaş ömrün kalp damar hastalıklarının artışında rol oynayan en değerli faktörleri ve alınması gereken tedbirleri anlattı. İşte kalp-damar hastalığı risikini artıran 8 etken:
OBEZİTE
Çalışmalara nazaran, obezite kalp damar hastalığına yol açan en değerli etkenlerden biri. Yağın karın bölgesinde toplanmasıyla karakterize olan yağ birikimi koroner arter hastalığında çok daha kıymetli bir risk oluşturuyor. Uzmanlar, vücut kitle indeksi (kilo/metre olarak tanımlanan boyun karesi) ile vefat ortasında doğrusal bir ilgi olduğuna işaret ediyor. Vücut kitle indeksinin 25 kg/m2 altında olması olağan kabul ediliyor. 25-30 kg/m2 ortası kilo fazlalığı, 30 kg/m2 üzeri ise obezite olarak nitelendiriliyor. Artmış bel/kalça oranı, yani abdominal obezite koroner arter hastalığı riskini bilhassa artırıyor.
KOLTUĞA BAĞIMLI YAŞAMAK
Günümüzde çağdaş kent yaşantısının bize dayattığı problemlerden biri olan hareketsizlik ve koltuğa bağımlı hayat biçimi da kalp damar hastalıklarının gelişme riskini artıran bir öteki değerli etken. Tertipli idman ise hem kardiyovasküler sisteme, hem de kardiyak risk faktörlerinden olan kan basıncı, lipid profili, glukoz toleransı, obezite ve tromboza eğilim üzerinde olumlu tesirler sağlıyor. Yapılan çalışmalara nazaran, sistemli ve yanlışsız yapılan idmanlar kalp damar hastalıklarından vefat riskini yüzde 23 oranında azaltıyor. Kardiyovasküler riski azaltmak için önerilen en az idman ise haftanın 3 günü en az 30 dakika ve aerobik özellikte spor yapmak.
HATALI BESLENME ALIŞKANLIKLARI
Günün ağır temposuna yetişmek için sabahları kahvaltıyı poğaçalarla geçiştiriyor, öğlen yahut akşam yemeklerinde fast food tipi yemeklerle karnımızı doyurmaya çalışıyoruz. Sonuç; yorulan kalp! Kardiyoloji Uzmanları, bilhassa meyve ile zerzevatın yetersiz tüketilmesinin ve hazır ya da yüksek kalorili yağlı besinlerle beslenmenin kalp damar sıhhatini önemli biçimde tehdit ettiğine dikkat çekiyor. Diyetin tesirinin araştırıldığı ve agresif yağ kısıtlamasının uygulandığı çalışmalarda, vefat oranında yüzde 30-60 azalma sağlamak mümkün olmuş. Yapılan çalışmalarda koroner arter hastalığı üzerine olumlu tesir yapan diyetin doymuş yağdan yoksul; lif, antioksidan, tekli doymamış yağ ve balıktan ise güçlü olması gerektiği gösterilmiş. Kalp damar hastalıklarından korunmak için total yağ tüketimi diyetin yüzde 30’unu geçmemeli, doymuş yağ yüzde 7-10 ile sonlandırılmalı, çoklu-doymamış yağ tüketimi yüzde 10, tekli doymamış yağ tüketimi ise yüzde 10-15 civarında olmalı. Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran tuz tüketimi günde 6 gram ile sonlandırılmalı.
STRES, ÖFKE, DEPRESYON
Psikolojik gerilim, öfke ve depresyonun kalp damar hastalığı riskini arttırdığı, yapılan gözlemsel çalışmalarda bildirilmiş. Bilhassa enfarktüs sonrası hastalarda depresyon ve gerilim azaltıcı teşebbüslerin faydalı olduğu düşünülüyor.
SİGARA
Sigara ile kalp damar hastalıkları ortasındaki sıkı münasebet mevcut. Uzmanlar, sigaranın hangi sistemle kalp damar hastalıklarına yol açtığını şöyle anlatıyor:
“Sigara, damar iç yüzeyinde kolesterol ve yağ-kireç birikimini kolaylaştırıyor. Kanda pıhtılaşmayı artırıcı proteinleri yükseltiyor, pıhtı hücrelerinin yansılarını artırıyor ve kanın akışkanlığını bozuyor. Bunların yanı sıra damar tonusunu ve elastik özelliğini bozuyor. Sigara, ayrıyeten âlâ huylu kolesterol olan HDL düzeyini düşürüyor ve berbat huylu LDL kolesterolün damar duvarındaki ziyanlı tesirini kolaylaştırıyor.”
Yapılan çalışmalarda; kalp damar hastalığı günde 1-14 sigara içenlerde erkeklerde 1.7 kat, 25 üzeri içenlerde 2.6 kat daha yüksek bulunmuş. Bayanlarda, günde 1-4 sigara içenlerde risk 1.9 kat, 14-24 sigara ortası içenlerde 4.3 kat ve 25’ten fazla sigara içenlerde 5.4 kat artmış olarak tespit edilmiş.”
HİPERTANSİYON
Hipertansiyon kalp damar hastalığına birkaç sistem üzerinden tesir ediyor. Damarın iç yüzeyindeki genişlemeyi azaltıyor, hücrelerde yağ birikimi oluşumunu kolaylaştırıyor, kanın akışkanlığını bozuyor, kireçlenmeyi artırıyor ve kanda pıhtının daha kolay oluşmasına neden oluyor. Tedavi ile küçük ve büyük kan basınçları 13 ve 6 mm Hg’ye düşürülünce kalp damar hastalıkları riskini yüzde 16 oranında azaltmak mümkün olabiliyor.
DİYABET
Diyabet, hiperlipidemi, hipertansiyon, obezite ve insülin direnci ile ateroskleroz (damar sertliği) ortasında sıkı bir münasebet var. Diyabet damar duvarının esnekliğini bozuyor, damarlarda hücre birikimi ile artışına neden oluyor, kanda pıhtılaşmayı artırıyor ve damar iç yüzeyindeki hücre hasarını kolaylaştırıyor. Uygun denetim edilemeyen diyabet tipik olarak hipertrigliserideminin yanı sıra uygun huylu kolesterol HDL’nin düşmesine de yol açıyor. Kalp damar hastalıkları nedeniyle vefat tip1 diyabetlilerde 3-10 kat, tip 2 diyabetlilerde erkeklerde 2, bayanlarda 4 kat artıyor.
KANDAKİ LİPOPROTEİNLER
Yüksek kolesterol düzeyi, bilhassa LDL denilen düşük yoğunluklu kolesterolün yüksek olması durumu da gitgide artıyor. Uygun huylu olan HDL kolesterolün ise ateroskleroz gelişiminde esirgeyici bir rolü var. Münasebetiyle düşük HDL, yani 35 mg/dl altındaki HDL bedelleri değerli ve bağımsız bir koroner risk faktörü oluyor. Bunların yanı sıra genetik olarak belirlenen lipoprotein(a) yüksekliği de, bilhassa berbat huylu kolesterol LDL mevcutsa, miyokard enfarktüsü için değerli bir risk faktörü. Yüksek homosistein seviyeleri de aterosklerotik (damar sertliği) damar hastalığı için yeni bir bağımsız risk faktörü olarak tanımlandı. Bu seviye üzerinde homosistein bulunanlarda 5 yıl içinde miyokard infarktüsü geçirme riski 3.4 kat artıyor. Bir diğer değerli risk faktörü de trigliserid seviyesinin yüksek olması.
