Birleşmiş Milletler’in, bayanların ziraî üretimde, kaynakların sürdürülebilir kullanımında, besin üretiminde ve güvenliğinde sahip olduğu değerli pozisyondan hareketle ilan ettiği Dünya Bayan Çiftçiler Günü 2008 yılından bu yana her yıl 15 Ekim’de kutlanıyor.
Cargill’in 1000 Çiftçi 1000 Rahmet programı kapsamında yapılan araştırmaya nazaran; çiftçilik aile işi olsa da toplumsal cinsiyet alakaları bayanı mesken içi rollerle tanımlamaya devam ediyor. Erkek tarımı yürütürken bayan geri kalan bütün hayatı organize ediyor, lojistik dayanağı sağlıyor lakin omuzlarındaki fazla yük gereğince anlaşılmıyor. Bir formda işin başına geçen bayan çiftçilerin “daha titiz, daha sabırlı ve makul olacakları” için bu işi erkeklerden daha düzgün yapabilecekleri düşünülüyor.
Evde, tarlada, hayatın ve üretimin her evresinde olan bayanların gücü, azmi ve yeteneği ise muvaffakiyet kıssalarıyla taçlanıyor. 1000 Çiftçi 1000 Rahmet programına katılan bayan çiftçiler, “İnsan ne yapmak istediğini bilince ve kararlı olunca karşısında hiçbir şey duramıyor. Bayanlar olarak kendimize daha fazla güvenmeliyiz” diyor.
Dünyada ziraî iş gücünün 43’ünü bayanlar oluşturuyor. Besin üretiminin yarıdan fazlasında emeği bulunan bayanların Türkiye’de de ziraî üretimin ve kırsal hayatın sürekliliğinin sağlanmasında rolü büyük… Bayan ve erkeklerin neredeyse eşit sayıda istihdam edildiği tek kesim olan tarımda istihdam edilen toplam kişi sayısı 4 milyon 948 bin kişi. Bunun 41’i yani 2 milyon 47 bini bayan. Fiyatsız aile emekçisi olarak çalışan bayan oranı 79,36 iken fiyatlı yahut yevmiyeli olarak çalışan bayan oranı 11,10. Çiftçi ailelerde günde 16-17 saat çalışan bayanlar konutun tüm yönetimini, çocukların ve yaşlıların bakımını yapıyor, konut halkı dışında emekçilerin de yemeklerini hazırlıyor. Bunun yanı sıra yazlık, kışlık, kurutmalık, konserve eserlerin imalinde küçük imalathane üzere çalışıyor.
Her yıl 15 Ekim’de kutlanan Dünya Bayan Çiftçiler Günü, bayanların kırsal iktisattaki hayati rolüne dikkat çekmek için 16 Ekim Dünya Besin Günü’nden bir gün evvel ilan edilmesiyle de kıymet taşıyor. 1000 Çiftçi 1000 Rahmet Programı ile çiftçilerin randımanını ve refahını artırmak, tarımda toplumsal ve dijital dönüşümü desteklemek, sürdürülebilir tarım uygulamalarıyla doğal kaynakların korunmasına katkıda bulunmak maksadıyla çiftçilerin yanında olmaya devam eden Cargill bu güne özel bir araştırma paylaştı.
Program kapsamında KONDA ile geçen yıl gerçekleştirilen “Çiftçinin Zihin Haritası” araştırması, bu yıl tarım ve bayan mevzularına hakikat genişletildi. Ziraî süreçte bayanların nasıl bir rol üstlendiğinin ele alındığı araştırma kapsamında, 1000 Çiftçi 1000 Rahmet programına katılan 34’ü erkek, 10’u bayan toplam 44 bireyle telefonla ve çevrim içi ortamda görüşüldü. Sonuçlar, Türkiye’de tarımın cinsiyet ayrımcılığının da en çok hissedildiği alan olduğunu, bayanın tarımdaki rolünün gereğince öne çıkmadığını, ataerkil sosyokültürel yapı nedeniyle, ziraî üretimde özneden çok süreçteki destek kuvvet üzere görüldüklerini ortaya koyuyor. Buna nazaran;
- 10-15 yıl öncesine kadar tarlada daha faal olan bayanlar, insan gücüne duyulan gereksinimin azalması ve ekim alanlarının büyümesine bağlı olarak tarlalardaki aktifliğini yitirdi. “Teknoloji geldi, tarlalarda bayanın yapacağı bir şey kalmadı” diyenlerin sayısı arttı. Tarımın aile içi geçimlik bir faaliyetten para kazandıran ticari bir işe dönüşmesi sürecinde de tarlada bayanın aktifliği azaldı.
- Çiftçilik aile işi sayılsa da toplumsal cinsiyet bağlantıları bayanı konut içi rollerle tanımlamaya devam ediyor. Kadın-erkek eşit görülse de tarım erkeklerin işi olarak tanımlanıyor. Bayan destek kuvvet üzere görülüyor. Bayanların sezgisini önemseyen erkekler, geri planda eşlerinin fikrini almaya gereksinim duyuyor.
Çiftçiliğin devamı erkek çocuk üzerinden tasarlanıyor
- Çiftçiliğin devamı ailede kız çocuk değil erkek çocuk üzerinden tasarlanıyor. Kız çocuğunun evlenip bir öbür erkekle yeni bir aile kuracağı düşünüldüğünden, bağlı bir meslek edinse bile aileye direkt katkısının olmayacağı düşünülüyor.
- Kıyı bölgeleri ve Çukurova’da bayanlara inananların sayısı daha fazla. Bir formda işin başına geçen bayanların “daha titiz, daha sabırlı olacakları” için bu işi erkeklerden daha yeterli yapabilecekleri düşünülüyor.
- Kadınlar tarımda faal rol üstlenmek konusunda ekseriyetle kâfi özgüvene sahip ve istekli. Hemcinslerinin bu alanda faaliyet gösterseler erkeklerden daha da başarılı olacağına inanıyorlar.
- Teknolojik gelişmelerle bayanların tarlada çalışma pratiği neredeyse ortadan kalkıyor, hayvansal eserlerin üretimi bayanların işi oluyor. Hayvancılıkla uğraşılan hanelerde bayanların üstündeki yük daha da artıyor. Yoğurt, peynir üzere hayvansal eserlerin bayanlar tarafından yapılıp satıldığı bu meskenlerde hayvanların bakımı ve sağımı sırasında da bayanlar daha faal rol üstleniyor.
- Hanelerin kendi üretimine yönelik yapılan bahçeler, bostanlar ve buralarda yetiştirilen eserler de ekseriyetle bayanların bakımı altında.
“Çiftçi üretmezse kimsenin karnını doyuramayız”
1000 Çiftçi 1000 Bereket’in başkan çiftçilerinden Ceylan Karaoğlan, İzmir’in Tire İlçesi’ne bağlı Peşrefli köyünde üretim yapıyor. 16 yaşında evlenen ve üç çocuğu olan Karaoğlan, oğluyla birlikte mısır yetiştiriyor, tıpkı vakitte büyükbaş hayvanları ile süt üreticiliği yapıyor. Karaoğlan, “Çiftçiliğin mesaisi hiç bitmiyor. Sabah erkenden başlıyorum, bütün günüm tarlada geçiyor. Toprağı gübreliyorum, ekinlerimi denetim ediyorum. Hiç boş kalmıyorum” diyor.
Tarladan kazandıklarıyla okuttuğu çocukları artık çiftçiliği bırakmasını, kentte yaşamasını istese de Karaoğlan toprağından vazgeçmemeye kararlı: “Toprak bizi binlerce yıldır besliyor. Hem biz hem de gelecek nesiller için toprağımıza daha yeterli bakmalı, kaynaklarımızı korumalıyız. Çok severek yapıyorum işimi. Çiftçi üretmezse kimsenin karnını doyuramayız. 1000 Çiftçi 1000 Bereket’e 2019 yılında katıldım, o günden bu yana önder çiftçilik yapıyorum. Daha öncesinde büyüklerimizden gördüğümüz üzere yapıyorduk işleri. Bu programla çok şey öğrendim. Katıldığım eğitimler çok faydalı oldu. Dijital toprak tahlilinin çok yararını gördüm. Topraktan en uygun randımanı almaya başladım. Geçmiş periyotlara nazaran tarlamı daha uygun suluyor, daha gerçek gübreleme ve ilaçlama yapıyorum.”
Karaoğlan, “Çiftçilikte de bayan olmanın zorlukları çok” diyor lakin hemcinslerini şu sözlerle cesaretlendiriyor: “İnsan ne yapmak istediğini bilince ve kararlı olunca karşısında hiçbir şey duramıyor. Yapamayacaklarını inandıkları için bu işten geri duran çok bayan var. Bayanlar olarak kendimize daha fazla güvenmeliyiz.”
“Tarlada olmak beni daha özgürleştiriyor”
İlayda Altıntaş, 1000 Çiftçi 1000 Bereket’in en genç bayan çiftçilerinden… Çiftçi bir ailenin kızı olarak Eskişehir Çifteler İlçesi’ne bağlı Dikmen köyünde doğan Altıntaş çocuk yaşlardan itibaren haşır neşir olduğu toprakla vakit geçirmeyi kent hayatına tercih ediyor.
Osmangazi Üniversitesi Sanayi Mühendisliği kısmında ikinci sınıf, Anadolu Üniversitesi Tarım Teknolojisi kısmında birinci sınıf öğrencisi olan Altıntaş, “Okulum olduğu için kentte de bulunuyorum fakat şayet köydeysem daima tarladayım. Meskende traktörlere bakım yapılacaksa onları yapıyorum” diyor. Toprak uğruna arkadaşlarıyla daha az vakit geçirmekten de hiç şikayetçi değil.
Altıntaş, “Toprak benim için özgürlük demek… Kentte binaların ortasında gezmek yerine tarlada ayçiçeklerin ortasında gezmek bana daha özgür hissettiriyor. Okulum biter bitmez köye koşacağım” diyor. 1000 Çiftçi 1000 Rahmet programının yararını ise “Bir yıldır programdayım. Teknolojiyi biraz daha tarlalarımıza taşımış olduk bu programla. Mesela filiz uygulamasını bu yıl birinci sefer ektiğimiz mısırda kullandım. Mısıra çok su verdiğimi zannediyordum, uygulamadan baktığımda ise hala kâfi su olmadığını gördüm. Geleceğimiz için tarımın, hayvancılığın devam etmesi kaide. Çiftçi üretmezse yani zincirin başı koptuğunda devamı gelmez, üretmek zorundayız” kelamlarıyla özetliyor.
Sosyal medyada paylaştığı içeriklerle bayan çiftçilerin sayısının artmasına da katkı sağlamayı hedefleyen Altıntaş, “Kadınlar yapamaz gözüyle bakılıyor lakin aslında tam aykırısı. İstediğimiz her şeyi yapabiliriz. Hatta bir sloganım var, “Ojemi de sürerim, tarlamı da” diye. İnşallah daha fazla bayanı bu sloganla görmek istiyorum” diyor.
“Kadının elinin değdiği yer güzelleşiyor”
Ankara’nın Polatlı İlçesi’ne bağlı Uzunbeyli köyünde yaşayan Ceren Yağlıkara ise aslında sanayi mühendisi… 2016 yılından bu yana kanola ve ayçiçeği üreten ve aile mesleği çiftçiliği devam ettiren eşine dayanak olan Yağlıkara, Ankara Üniversitesi Ziraat Mühendisliği kısmında son sınıf öğrencisi.
Ziraat mühendisliği okuyana kadar tarımın kolay yapılan bir iş olduğunu düşündüğünü söyleyen Yağlıkara, “İşin içine girdikten sonra toprağın ne kadar çok emek istediğini, işin çok daha önemli olduğunu kavradım. Pandemi olunca hepimiz evvel sıhhatimizi müdafaaya çalıştık, bir de besinden vazgeçemedik. Besinin geleceği de tarıma bağlı. Bu yıl üniversitenin çiftliğinde staj yaptım. Birinci o vakit gerçek manada toprağa değdim ve bakış açım değişti. Toprağa değince huzur buluyorsunuz. 3.5 yaşında kızımız var, şimdiden ona tarla sevgisini aşılamaya çalışıyoruz. Eşim de ben de işimizin devam etmesini istiyoruz. Tek hayalimiz tarlalarda üretimi devam ettirebilmek” diyor.
“1000 Çiftçi 1000 Rahmet sayesinde her şeyden evvel daha bilinçlendik” diyen Yağlıkara, teknolojiyi tarıma daha fazla entegre etmek gerektiğinin altını çiziyor: “Babalarımızdan, atalarımızdan öğrendiklerimiz elbette değerli fakat teknoloji her geçen gün tarımda daha fazla yer buluyor. 1000 Çiftçi 1000 Rahmet bize hakikat eser kullanımını öğretti. Uydu takip sistemi ile tarlaya gitmeden durumunu görebiliyoruz. Dijital toprak tahlili yapabiliyoruz. Aslında vakit alan şeyleri daha kısa müddette yapıyoruz ve böylelikle aldığımız randıman de artıyor.”
Etrafında çok fazla bayan çiftçi olmadığını söyleyen Yağlıkara, tarım yalnızca bayanlara bırakılsa daha sistematik, daha verimli üretim yapılabileceğini söylüyor. Yağlıkara, “Aslında bayanın elinin değdiği yer güzelleşiyor. Erkekler ortasındaki rekabet tarımı ileri götürmüyor. Bayanlar ortasında oluşabilecek üretim rekabeti bizi daha güzel yerlere taşır” diyor.
Örsel: “Burası Anadolu, burada toprağın asıl sahibi kadınlar”
Cargill Besin Türkiye, Orta Doğu, Afrika ve Hindistan Kurumsal Bağlardan Sorumlu İcra Heyeti Üyesi İstek Örsel, bayanların tarımda sürdürülebilirliği sağlamada da kıymetli rol üstlendiğini söylüyor. Bayanların fırsat verildiğinde her alanda üretmeye devam ettiğini belirten Örsel, Cargill olarak 1000 Çiftçi 1000 Rahmet programı ile her vakit bayan çiftçilerin yanında olduklarını vurguluyor. Örsel, “Çiftçi ailesinde toplumsal cinsiyet alakaları bayanı konut içi rollerle tanımlamaya devam etse de bayanlar tarımın görünmeyen gücü. Tarım geleceğimiz için ne kadar kıymetli ise bayan çiftçiler de bir o kadar kıymetli. Toprağın asıl sahibi bayanlar, üretimin art planındaki lojistiği de, mahsulün konserve, salça, yoğurt üzere katma bedelli ve sürdürülebilir eserlere dönüşmesini sağlayan da tekrar bayanlar. Sosyokültürel nedenlerden daha az ön plana çıkıyorlar tahminen lakin bu işlere girdikten sonra erkeğe nazaran daha başarılılar. Tarımda bayanların güçlendirilmesi ülkemiz iktisadına de büyük katkı sağlayacaktır. Tüm bayan çiftçilerin Dünya Bayan Çiftçiler Günü’nü kutluyoruz” dedi.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
